نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

• بتول مسلمی مهنی ¹
• ابراهیم مرادی ²
• سید مهدی حسینی ³
• مهدی جعفری ⁴

¹ دانشجوی دکتری ،دانشکده اقتصاد و مدیریت،دانشگاه سیستان و بلوچستان

² هیات علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه سیستان و بلوچستان

³ هیئت علمی گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده اقتصاد و مدیریت ،دانشگاه سیستان وبلوچستان

⁴ دانش آموخته اقتصاد کشاورزی، دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

عدم تعادل عرضه و تقاضا در محصول گوجه‌فرنگی در ایران یک مشکل چندوجهی است که نیاز به همکاری بین کشاورزان، دولت، صنایع تبدیلی و سایر ذینفعان دارد. هدف از این پژوهش بهینه‌سازی متمرکز و توزیعی میزان کاشت محصول گوجه فرنگی در جنوب استان کرمان است. به‌منظور مقایسه پارامترهای اقتصادی (تابع هدف و سود) در شرایط قطعی و غیرقطعی در سناریوهای مختلف، از مدل‌های برنامه‌ریزی ریاضی توزیعی و متمرکز استفاده شد.. مدل برنامه‌ریزی ریاضی عرضه گوجه‌فرنگی در چهار سناریو (توزیعی و متمرکز) شامل: عدم مشارکت کشاورزان با یکدیگر(A)،محدودیت زمین(B)، تبادل اطلاعات با نهادهای دولتی(S) و اتخاذ تصمیم متمرکز (C)، تحلیل شد. داده‌های مورد استفاده در این پژوهش از طریق پرسشنامه و مصاحبه با کشاورزان عمده محصول گوجه‌فرنگی در بازه زمانی 1399 تا 1402 از سه شهرستان جیرفت و عنبرآباد، کهنوج و رودبار جنوب جمع‌آوری شده است. با توجه به سناریوهای مورد بررسی، نتایج نشان داد که سناریو S نزدیک‌ترین سناریو به شرایط بهینه است، که این امر حاکی از آن است که اطلاعات مشترک مربوط به تقاضا برای مشارکت کشاورزان کافی است. در سناریو A، عدم توجه به تقاضای بازار و عدم لحاظ کردن هیچ‌گونه محدودیتی برای سطح زیرکشت هر رقم، موجب می‌شود شرایط برای عرضه گوجه‌فرنگی نامساعد گردد. همچنین، نتایج شرایط غیرقطعی با شرایط قطعی یکسان است، اما تمامی سناریوها در شرایط غیرقطعی عملکرد بهتری نسبت به شرایط قطعی از خود نشان می‌دهند. بر اساس نتایج این پژوهش، پیشنهاد می‌شود که با توجه به شباهت تابع هدف و سود بر هکتار میان سناریوهای S و C، راه‌حل مناسب برای بهینه‌سازی کاشت گوجه‌فرنگی این است که استقلال کشاورزان حفظ شده و مدلی توزیعی به‌کار گرفته شود که حداقل اطلاعات مربوط به تقاضا را متناسب با مساحت زمین کشاورزان جمع‌آوری کرده و تنها در اختیار یک هماهنگ‌کننده مرکزی قرار دهد (سناریو S).

کلیدواژه‌ها

• بهینه‌سازی
• گوجه‌فرنگی
• عدم قطعیت
• جنوب کرمان

عنوان مقاله [English]

Centralized and distributed optimization of tomato cultivation from an economic perspective under uncertain conditions: A case study of tomato supply in the south of Kerman province

نویسندگان [English]

• BAtoul Mislemi ¹
• Ebrahim Moradi ²
• Seyed Mahdi Hosseini ³
• Mahdi Jafari ⁴

¹ PhD student, Faculty of Economics and Management, University of Sistan and Baluchistan

² Faculty of Agricultural Economics, University of Sistan and Baluchestan

³ Faculty of Agricultural Economics, Faculty of Economics and Management, University of Sistan and Baluchistan

⁴ Graduated in Agricultural Economics, Faculty of Economics and Management, University of Sistan and Baluchistan

چکیده [English]

The imbalance between supply and demand for tomatoes in Iran is a multifaceted problem that requires collaboration among farmers, the government, processing industries, and other stakeholders. The objective of this research is to optimize the centralized and distributed cultivation of tomatoes in southern Kerman Province. To compare economic parameters (objective function and profit) under deterministic and uncertain conditions across different scenarios, distributed and centralized mathematical programming models were used. The mathematical programming model for tomato supply was analyzed in four scenarios (distributed and centralized): lack of collaboration among farmers (A), land constraints (B), information exchange with government institutions (S), and centralized decision-making (C). The data used in this study were collected through questionnaires and interviews with major tomato farmers from 2020 to 2023 in three counties: Jiroft, Anbarabad, Kahnuj, and Rudbar-e Jonub.

Based on the examined scenarios, the results indicated that scenario S is the closest to optimal conditions, suggesting that shared information on demand is sufficient for farmer collaboration. In scenario A, the lack of attention to market demand and the absence of any constraints on the cultivation area for each variety led to unfavorable conditions for tomato supply. Additionally, the results under uncertain conditions were consistent with those under deterministic conditions, but all scenarios performed better under uncertainty compared to deterministic conditions. Based on the findings of this study, it is recommended that, given the similarity in the objective function and profit per hectare between scenarios S and C, an appropriate solution for optimizing tomato cultivation is to preserve farmers' independence and implement a distributed model that collects minimal demand-related information proportional to the farmers' land area and shares it only with a central coordinator (scenario S).

کلیدواژه‌ها [English]

• Optimization
• Tomato
• Uncertainty
• South Kerman