نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امیرحسین منتظرحجت ¹
• بهزاد منصوری ²
• سید مرتضی افقه ¹
• زهرا کیانی ده کیانی ³

¹ دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران

² دانشیار آمار، گروه آمار، دانشکده علوم ریاضی و کامپیوتر، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.

³ دانش‌آموخته اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.

چکیده

معرفی:
رودخانه کارون یکی از مهم­ترین رودخانه­های جنوب و جنوب غرب کشور است که در تولید برق، کشت محصولات مختلف کشاورزی و آب مصرفی بسیاری از شهرهای استان خوزستان نقش موثری ایفا می­کند. اما با وجود اهمیت بسیار زیاد این رودخانه، طی سال­های اخیر دچار مدیریت ناکارا و برداشت­های بی­رویه، سدهای بدون مطالعات پایه و عدم بهره­وری در استفاده از آب دچار شده است. امروز نیز بحث انتقال آب سرچشمه­های کارون برای مصرف شرب استان­های دیگر مطرح است که قطعا بدون در نظر گرفتن ارزش واقعی آب این رودخانه و بهره بردن از مکانیزم بازار این انتقال غیر بهینه خواهد بود. تمامی این مشکلات در نبود اطلاع از ارزش واقعی این رودخانه به عنوان یک موهبت طبیعی است. این مطالعه کوشید با استفاده از روش مدل­سازی انتخاب ارزش اقتصادی منافع غیر مستقیم رودخانه کارون را برای بخش کوچکی از استفاده­کنندگان آن یعنی ساکنان شهرستان اهواز استخراج نماید. بدیهی است که با دخیل کردن تمامی جامعه برخوردار از منافع این رودخانه و لحاظ نموئن سایر منافع آن، اعداد بدست آمده بسیار بزرگتر و دقیق­تر خواهد بود و این مهم می­تواند به عنوان هدف اصلی تحقیقات آتی قرار گیرد.
 
متدولوژی:
جهت استخراج ارزش ویژگی­های رودخانه از روش مدل­سازی انتخاب و مدل لاجیت با پارامترهای تصادفی در دو شکل ساده و مرکب استفاده شد. در اجرای مدل­سازی انتخاب سه مرحله وجود دارد. در مرحله اول لازم است ویژگی­های غیربازاری رودخانه کارون مشخص شوند. سپس در مرحله­ی بعد می‌بایست مجموعه­های انتخاب مشخص گردند و در نهایت پرسشنامه مربوطه طراحی شود. بدین منظور، تلاش شد تا حد امکان از پیشینه تجربی تحقیق بهره برده شود و ویژگی­ها به­گونه­ای انتخاب شوند که سازگاری لازم تامین شود. در این مطالعه، ویژگی‌های چشم­انداز شادی­بخش طبیعی، حفظ تنوع زیستی، کارکرد اکولوژیکی و کارکرد آموزشی رودخانه کارون انتخاب شدند. در مرحله سوم برای هر یک از ویژگی‌ها، سه سطح در نظر گرفته شد. اولین سطح یا سطح مبنا، وضعیت کیفی موجود خدمات رودخانه را نشان می‌داد و دو سطح بعدی، سطح متوسط و خوب خدمات کیفی رودخانه را نسبت به وضعیت موجود ارایه می‌کرد. با توجه به این­که هدف این مطالعه محاسبه تغییرات رفاه افراد است، یک گزینه پولی نیز به عنوان آخرین سوال از افراد پرسیده شد. این ارزش پولی براساس هزینه ورودی پارک­های ملی در ایران و مشاوره با کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست استان خوزستان محاسبه شد. قیمت­های استفاده شده در این تحقیق به ترتیب 0، 45000 و 70000 ریال تعیین گردید. داده­های مورد نیاز از طریق تکمیل پرسشنامه از خانوارهای شهرستان اهواز در سال 1394 گرد­آوری گردید. به منظور طراحی مدل‌سازی انتخاب پنج کارت‌ طراحی ‌شد. روش ایجاد کارت‌ها به این صورت بود که با استفاده از تکنیک طرح کسری و حذف حالات غیر محتمل در نرم‌افزار SPLUS، ده حالت مختلف بین چهار ویژگی رودخانه و هزینه‌ی محافظت از آن انتخاب شد. حالات غیر محتمل، حالاتی هستند که در آنها سطح پایین ویژگی رودخانه با هزینه حفاظت بسیار بالا یا سطح بالای ویژگی با هزینه حفاظت بسیار پایین در یک گزینه قرار گرفته‌اند. سپس ده حالت بدست آمده در 5 کارت دارای دو سناریوی Z و T و یک سناریوی پایه تنظیم شد. به منظور استفاده از نظر صاحب­نظران دانشگاهی و ارتقاء سطح کیفی کارت‌ها، برای تعدادی از اعضای هیات علمی اقتصاد محیط زیست ارسال شدند. سپس با استفاده از نظرات کارشناسی آنها، کارت‌ها اصلاح و برای بررسی شفافیت و قابل فهم بودن آنها، بین شماری از پاسخ دهندگان (که به صورت تصادفی انتخاب شدند) توزیع شدند. از بررسی کارت‌های گردآوری شده و اخذ نظر کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست، کارت‌ها نهایی شدند.
در تحقیق حاضر، به منظور کنترل ناهمگنی در ترجیحات افراد از مدل RPL در دو شکل ساده و دارای متغیرهای کنشی (مرکب) استفاده شد. به منظور برآورد متغیرها، داده­های گردآوری شده وارد نسخه­ 12 نرم­افزار STATA شدند و به روش حداکثر درستنمایی مدل­ها برآورد شدند. نتایج نشان داد که در مدل ساده تمامی ضرایب (به جزء C3) در سطح قابل قبول آماری معنی­دار بوده و دارای علامت مورد انتظار بودند. علامت مثبت ضریب ویژگی­های رودخانه نشان داد که با بهبود ویژگی‌های کیفی رودخانه مطلوبیت افراد افزایش می­یابد. همچنین علامت منفی ضریب هزینه­ی محافظت نشان داد که با پرداخت هزینه برای محافظت رودخانه مطلوبیت افراد کاهش می­یابد. نسبت درستنمایی نشان داد که فرضیه صفربودن همزمان تمامی متغیرها در سطح 1% رد می­شود و مدل از اعتبار کافی برخوردار است.
 
یافته ها:
با مقایسه لگاریتم درست‌نمایی برای دو مدل RPL ساده و مرکب، برتری مدل مرکب نسبت به مدل ساده آشکار گردید. با وارد شدن متغیرهای کنشی به مدل پایه، لگاریتم درستنمایی از 38/690- به 68/575- کاهش‌یافت. همچنین، بر اساس نسبت درست‌نمایی فرضیه صفر بودن همزمان تمامی ضرایب در سطح 1% رد ‌شد و مدل مرکب از اعتبار کافی برخوردار بود. بر اساس معنی‌داری ضرایب و علامت آنها نیز مدل کنشی بر مدل پایه برتری داشت. تمامی ضرایب ویژگی‌های رودخانه اعم از چشم‌انداز طبیعی، کارکرد اکولوژیکی، حفظ تنوع زیستی و کارکرد آموزشی دارای علامت مثبت بودند. علامت مثبت این ضرایب نشان داد که در صورت بهبود هر یک از ویژگی‌های رودخانه، مطلوبیت پاسخ‌دهنده نسبت به وضعیت پایه افزایش می‌یابد. همچنین، تمامی این متغیرها در سطح آماری 1%، 5% و 10% معنی‌دار هستند. متغیر قیمت در سطح 1% معنی‌دار بود و دارای علامت منفی که نشان می‌دهد پاسخ‌دهندگان ترجیح می‌دهند در برنامه‌های حفاظتی که به هزینه‌های اضافی نیاز ندارند، شرکت کنند. بنابراین علامت منفی ضریب پرداخت نشان‌دهنده تأثیر منفی آن بر مطلوبیت فرد است. بر اساس نتایج بدست آمده، از تقسیم ضریب ویژگی‌های رودخانه بر ضریب هزینه در مدل RPL مرکب، تمایل به پرداخت نهایی برای هریک از ویژگی­ها استخراج شد تمایل به پرداخت نهایی مبادله بین پول و ویژگی مورد نظر را با فرض ثبات سایر شرایط نشان می‌دهد. به بیانی دیگر، نرخ نهایی جانشینی بین ویژگی‌های رودخانه و متغیر هزینه را نشان می‌دهد. به‌عنوان نمونه، چنانچه چشم‌انداز طبیعی رودخانه از وضعیت غیرقابل‌قبول به وضعیت کمتر رضایت‌بخش (A2) بهبود ‌یابد، هر یک از استفاده‌کنندگان غیرمستقیم رودخانه، به‌طور متوسط حاضر به پرداخت 127810 ریال در ماه هستند (معادل سالانه 1533720 ریال). بیشترین تمایل به پرداخت استفاده‌کنندگان غیرمستقیم مربوط به کارکرد اکولوژیکی در سطح خوب است. برای این ویژگی رودخانه، تمایل به پرداخت مربوط به سطح خوب برابر 212270 ریال در ماه به‌دست آمد.
به منظور محاسبه منافع اجتماعی سالانه رودخانه کارون،  اعداد بدست آمده برای تمایل به پرداخت نهایی تمامی ویژگی­ها به کل جمعیت برخوردار از این ویژگی‌ها تعمیم داده شد. عدد حاصل قیاسی از منافع اجتماعی سالانه رودخانه کارون بود که از خدمات کیفی و غیربازاری آن حاصل می‌شود. بنابراین، منافع اجتماعی سالانه ناشی از خدمات استفاده‌ای غیرمستقیم رودخانه کارون از حاصل­ضرب جمعیت شهرستان اهواز (1450000 نفر) در مجموع تمایل به پرداخت نهایی تمامی ویژگی­ها در سطح خوب برابر 1249 میلیارد ریال محاسبه شد.
اما منافع اجتماعی سالانه ارزش سرمایه‌ای این رودخانه را نشان نمی‌دهد چرا که این منافع هرساله و به صورت پیوسته برای یک دوره بلندمدت ادامه خواهد داشت. از این­رو اعداد بدست آمده برای یک دوره بلندمدت تنزیل گردید. در نبود نرخ تنزیل اجتماعی از نرخ بهره واقعی بخش کشاورزی و منابع طبیعی (20 درصد) استفاده شد. ارزش سرمایه‌ای منافع استفاده­ای غیر مستقیم رودخانه برابر  19825 میلیارد ریال به‌دست آمد. البته اعداد بدست آمده تنها از ارزشگذاری منافع استفاده­ای غیر مستقیم رودخانه بدست آمده است. بدیهی است چنانچه در مطالعات آتی سایر منافع رودخانه اعم از استفاده­ای (مستقیم و بالقوه) و غیر استفاده­ای محاسبه و به عدد بدست آمده از این مطالعه اضافه گردند، ارزش سرمایه­ای رودخانه کارون بیشتر آشکار خواهد شد.
نتیجه:
نتایج این مطالعه به عنوان یک مطالعه پایه می­تواند در سیاست­گذاری­های زیست محیطی مورد استفاده قرار گیرد. از آن جمله می­توان از نتایج این مطالعه در ارزیابی اقتصادی-زیست­محیطی طرح­هایی که در بستر رودخانه یا در رابطه با آن در آینده اجرا خواهند شد، بهره برد. بدیهی است عدم انجام چنین ارزیابی­هایی منجر به تخصیص غیربهینه منابع رودخانه خواهد شد و آثار زیان‌بار زیست­محیطی مانند ریزگردها را درپی خواهد داشت.
مساله تخصیص آب رودخانه نیز می­بایست با توجه به ارزش اقتصادی آن صورت گیرد. هرگونه تخصیص بین حوزه­ای آب توسط دولت، یک تخصیص غیر بهینه خواهد بود و می­بایست از مکانیزم بازارهای آب بین استانی در این زمینه بهره برد. نتایج این مطالعه می‌توانند به عنوان یک مبنا در جهت تعیین قیمت آب در این بازار مورد توجه قرار گیرند، چرا که اعداد بدست آمده، تمایل به پرداخت افراد را برای استفاده از منافع رودخانه کارون به خوبی بازتاب می­دهند. البته روش­های قیمت­گذاری و ارزش‌گذاری بسیار متنوع بوده و این تحقیق ادعایی مبنی بر برتری نسبت به روش­های دیگر موجود در ادبیات موضوع ندارد.

کلیدواژه‌ها

• تمایل به پرداخت نهایی
• ارزش سرمایه‌ای
• مدل لاجیت با پارامترهای تصادفی

موضوعات

• اقتصاد انرژی، محیط زیست و منابع طبیعی

عنوان مقاله [English]

Economic Benefits of Karoon River Does the society have willingness to pay to conserve it?

نویسندگان [English]

• Amir Hossein Montazer-Hojat ¹
• Behzad Mansouri ²
• Seyyed Morteza Afghah ¹
• Zahra kiani dehKiani ³

¹ Associate professor of Economics, Department of Economics, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

² Associate professor of Statistics, Department of Statistics, Faculty of Mathematics and Computer, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

³ MSc. of Economics, Department of Economics, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

چکیده [English]

INTRODUCTION
Karoon River is one of the most important rivers in the south and southwest of the country, which plays an influential role in electricity generation, cultivation of various agricultural products, and water consumption in many cities of Khouzestan province. However, despite the great importance of this river, it has suffered from inefficient management and erratic withdrawals, dams without basic studies, and inefficiency in water use in recent years. Today, there is a discussion about transferring water from Karoon springs for drinking to other provinces, which will definitely be non-optimal without considering the actual value of the river water and taking advantage of the market mechanism. All these problems are in the absence of knowledge of the true value of this river as a natural gift. This study tried to extract the indirect benefits of the Karoon River for a small part of its users, i.e., the residents of Ahvaz city, by using the economic value selection modeling method. Obviously, by involving the whole community with the benefits of this river and demonstrating its other benefits, the numbers obtained will be much larger and more accurate. This issue can be the primary goal of future research.
 
METHODOLOGY
A modeling technique was selected to extract the value of river characteristics, and the Logit model with random parameters was used in two simple and compound forms. There are three steps for choosing a model. The first step is to identify the non-market characteristics of the Karoon River. Then, the selection sets should be specified in the next step, and finally, the relevant questionnaire should be designed. To this end, it was sought to make the most of the experimental background of the research and select the features in such a way as to ensure the necessary compatibility. This study determined the salient features of natural happiness, biodiversity conservation, ecological function, and educational function of the Karoon River. In the third step, for each of the features, three levels were considered. The first level or base level showed the current quality of the river services. The following two levels provided the average and good river quality services compared to the current situation.
Given that this study aims to calculate changes in people's well-being, a monetary option was also posed as the last question. This economic value was calculated based on the entrance cost to national parks in Iran and consulting with experts from the Environmental Protection Organization of Khouzestan Province. The prices used in this study were set at 0, 45,000, and 70,000 Rials, respectively. The required data were collected by completing the questionnaire from households in Ahvaz city in 2015. To design the modeling, five cards were selected. The method of creating the cards was to use the deficit design technique and eliminate unlikely situations in the SPLUS software. Ten different modes were chosen between the four characteristics of the river and the cost of protecting it. Unexpected situations are either a low level of the river feature with a very high conservation cost or a high level of quality with a meager conservation cost. The ten modes obtained in 5 cards had two Z and T scenarios and a basic scenario. To use the opinion of academic experts and improve the quality of the cards, some members of the faculty of environmental economics were interviewed. The cards were accordingly modified and distributed to some (randomly selected) respondents to examine their transparency and comprehensibility. After reviewing the collected cards and collecting the comments of the experts of the Environmental Protection Agency, the cards were finalized. In the present study, the RPL model was used in two simple forms and with action (compound) variables to control the heterogeneity in people's preferences. The collected data were entered into version 12 of the STATA software to estimate the variables and evaluated by the models' maximum correlation method. The results showed that all coefficients (except C3) were statistically significant in the simple model and had the expected sign. The positive sign of the coefficient of river characteristics showed that with the improvement of the river's qualitative aspects, the people's desirability increases. Also, the negative sign of the cost of protection showed that by paying for the protection of the river, people's desirability is reduced. The correlation ratio showed that the null hypothesis of all variables was simultaneously rejected at the level of 1%, and the model was of sufficient validity.
 
FINDINGS
Comparing the correct logarithm for the two simple and compound RPL models, the superiority of the compound model over the simple model was revealed. With the introduction of action variables into the basic model, the logarithm of correlation decreased from -690-38 to -57.685. Also, based on the correlation ratio of the null hypothesis, all coefficients were rejected at the level of 1% at the same time, and the composite model had sufficient validity. Based on the significance of the coefficients and their sign, the action model was superior to the base model. All the river characteristics, including the natural landscape, ecological function, biodiversity, and educational function, were positive. The positive sign of these coefficients showed that if any of the characteristics of the river had improved, the responsiveness to the baseline would increase. Also, all of these variables are statistically significant at 1%, 5%, and 10%. The price variable was significant at the 1% level and had a negative sign indicating that respondents preferred to participate in conservation programs that did not require additional costs. Therefore, the negative sign of the payment coefficient indicated its negative effect on the desirability of the individual. Based on the results, by dividing the coefficient of river characteristics by the cost coefficient in the composite RPL model, the willingness to pay the final fee for each characteristic was extracted. The willingness to pay the final exchange between money and the desired feature is assumed to be stable. In other words, the final rate represents the substitution between river characteristics and cost variables. For example, suppose the river's natural landscape improves from an unacceptable to a less satisfactory state (A2). In that case, each of the river's indirect users is willing to pay an average of 12,7810 Rials per month (equivalent to 153,3720 Rials per year). The greatest desire to pay indirect users is related to ecological performance at a reasonable level. The willingness to pay a good level of 212270 Rials per month was achieved for this river feature.
To calculate the annual social benefits of the Karun River, the numbers obtained for marginal willingness to pay for all features were generalized to the total population enjoying them. The number thus obtained was a deduction of the annual social benefits of the Karoon River gained from its quality and non-market services. Therefore, multiplying the population of Ahvaz city (1450,000 people) by the combined marginal willingness to pay for all features at a reasonable level, the annual social benefits resulting from the indirect use of the Karoon River were calculated to be 1249 billion Rials. But the annual social benefits do not reflect the capital value of the river, as these benefits will continue each year and continuously for an extended period of time. Hence the numbers obtained were reduced for a long period. The real interest rate of agriculture and natural resources (20%) was used without social discount rates. The capital value of the indirect use benefits of the river was equal to 19825 billion Rials. Of course, the numbers obtained are only from the valuation of the benefits of the indirect use of the river. Obviously, suppose in future studies, other advantages of the river, both used (direct and potential) and non-used, are calculated and added to the number obtained from this study. In that case, the value of the capital of Karoon River will be more obvious.
 
CONCLUSION
The results of this study can be used as a baseline study in environmental policymaking. Among them, the results of this study can be used in the economic-environmental assessment of projects that will be implemented in the riverbed or connected with it in the future. Failure to conduct such evaluations will lead to inefficient allocation of river resources and will have detrimental environmental effects such as dust.
The issue of river water allocation should also be considered according to its economic value. Any allocation between water bodies by the government would be a non-optimal allocation, and the mechanism of inter-provincial water markets should be used in this regard. The results of this study can be considered a basis for determining the price of water in this market because the obtained figures reflect the willingness of people to pay for the benefits of the Karoon River. Of course, pricing and valuation methods are very diverse, and this research does not claim to be superior to other processes in the literature.
This study aims to estimate the value of the indirect benefits of the Karoon River for the residents of Ahvaz city.

کلیدواژه‌ها [English]

• Marginal willingness to pay
• capital value
• random parameter logit model