نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

• لیلا احمدی ¹
• کریم امامی ²
• تقی ترابی ³
• اسداله فرزین وش ⁴

¹ دانشکده اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

² استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

³ دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

⁴ استاد تمام گروه اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس (عربستان، عمان، قطر، کویت، امارات متحده عربی و بحرین) به عنوان مهم‌ترین ستون‌های اقتصادی و سیاسی، در ناحیۀ نفت‌خیز خلیج‌فارس از مهم‌ترین صادرکنندگان نفت در بازار جهانی هستند که اقتصاد آنها متکی به درآمدهای نفتی است. هر یک از این کشورها بر اساس ساختار اقتصادی، مقتضیات بازار، نهادهای داخلی‌شان و شرایط تجاری متفاوت از یکدیگر، ترکیب‌های متنوعی از منابع درآمدی را در راستای کم کردن اثرات شوک‌های نفتی در بخش‌های مختلف اقتصادی به کار گرفته‌اند. لذا بررسی اثرات شوک های نفتی بر متغیرهای کلان اقتصادی این کشور ها بطور جداگانه و با رویکرد مقایسه‌ای موضوعی قابل توجه است. این مقاله با هدف تحلیل تأثیر شوک‌های درآمد نفت بر متغیرهای رشد اقتصادی، تراز تجاری و تورم ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس انجام شده است و طی دوره زمانی 1980 تا 2017 با استفاده از توابع واکنش ضربه ای مدل خود رگرسیون برداری ساختاری (SVAR) به بررسی و مقایسه اثر شوک‌های درآمد نفت بر متغیرهای کلان اقتصادی هر یک از کشورهای مذکور بطور جداگانه پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که شوک‌های درآمد نفت بر رشد اقتصادی، تراز تجاری و تورم ایران و کشورهای GCCاثرگذار است. با مقایسه‌ی اثر شوک نفتی بر اقتصاد عربستان و ایران می‌توان گفت، اثر مثبت شوک نفتی بر رشد اقتصادی و تراز تجاری عربستان به لحاظ مدت زمان اثرگذاری از ایران کوتاه‌تراست اما اثر شوک بر تورم ایران نسبت به عربستان برای دوره‌های بیشتری معنادار است. همچنین اثر مثبت شوک نفتی بر رشد اقتصاد ی و تراز تجاری بحرین به لحاظ مدت زمان اثرگذاری از ایران بیشتراست اما اثر شوک درآمد نفتی بر تورم بحرین نسبت به ایران برای دوره‌های کمتری معنادار است. در کشور کویت نیز اثر شوک‌ درآمد نفت بر رشد اقتصادی و تراز تجاری این کشور نسبت به ایران، عربستان و بحرین، پایدارتر و طولانی تر است اما شدت اثرگذاری شوک نفتی بر تورم کویت در مقایسه با ایران، عربستان و بحرین بسیار کمتر است. در عمان اثر شوک درآمد نفت بر رشد اقتصادی و تراز تجاری این کشور در مقایسه با ایران، عربستان، بحرین و کویت برای دوره‌های بیشتری پایدارتر و ادامه دار بوده است و اثر شوک بر تورم عمان اثر ناچیزی داشته است. با مقایسه‌ی اثر شوک نفتی بر رشد اقتصادی، تراز تجاری کشور امارات با سایر کشورها می‌توان گفت، اثر شوک تا حدودی شبیه عربستان است و واکنش مثبت تورم امارات نسبت به شوک‌های درآمد نفت متفاوت از واکنش تورم سایر کشورهای مورد بررسی بجز بحرین است. بطور مقایسه‌ای اقتصاد قطر نسبت به سایر کشورهای مورد بررسی، از شوک‌های درآمدی نفت تاثیر پذیری نداشته است. در کشور قطر شوک درآمد نفت بر رشد اقتصادی، تراز تجاری و تورم اثر معنادار نداشته و رفتاری متفاوت از سایر کشورهای مورد بررسی دارد. از نظر مقایسه رفتاری در بین این متغیرهای اقتصادی، واکنش تورم ایران نسبت به شوک‌های درآمد نفت، بطور قابل توجهی متفاوت از سایر کشورهای GCCاست. بطوری‌که تورم ایران نسبت به شوک درآمدی نفت، واکنشی مثبت نشان داده که در بلند مدت اثر شوک از بین نرفته است ولی در اکثر کشورهای GCC، تورم نسبت به شوک درآمدی نفت، واکنشی ناچیز (به جز عربستان) نشان داده است که اثر شوک در بلند مدت از بین رفته است. در نتیجه‌گیری کلی یک ناهمگونی عمده که ناشی از متفاوت بودن درجه وابستگی اقتصاد این کشورها به درآمدهای نفتی و ویژگی‌های خاص ساختار اقتصادی آنها است، مشاهده می‌شود که سبب بروز اختلاف‌های قابل توجهی در پاسخ اقتصاد این کشورها به شوک‌های نفتی به لحاظ مدت زمان و شدت اثرگذاری شده است.

کلیدواژه‌ها

• شوک‌ نفت
• تراز تجاری
• تورم
• GDP
• مدل SVAR

موضوعات

• اقتصاد کلان

عنوان مقاله [English]

Comparative comparison of the effect of oil shock on macroeconomic variables in Iran and GCC countries

نویسندگان [English]

• leila ahmadi ¹
• karim emami ²
• taghi torabi ³
• asadollah farzinvash ⁴

¹ Department of Economic, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

² Department of Economic, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

³ Department of Economic, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

⁴ Department of economic, Tehran University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Iran and the GCC countries (Saudi Arabia, Oman, Qatar, Kuwait, the United Arab Emirates and Bahrain) as the most important economic and political pillars in the oil-rich Persian Gulf region are among the most important oil exporters in Are global markets that their economy relies on oil revenues. Each of these countries, based on their economic structure, market requirements, domestic institutions and different business conditions, have used a diverse combination of sources of income to reduce the effects of oil shocks in different sectors of the economy. Therefore, the study of the effects of oil shocks on the macroeconomic variables of these countries separately and with a thematic comparative approach is significant. This paper aims to analyze the effect of oil revenue shocks on the variables of economic growth, trade balance and inflation of Iran and GCC countries and during the period 1980 to 2017 using the impact response functions of the Structural Vector Auto regression model (SVAR) it has studied and compared the effect of oil revenue shocks on macroeconomic variables of each of the mentioned countries separately.The results show that oil revenue shocks affect economic growth, trade balance and inflation in Iran and the GCC countries. Comparing the effect of oil shock on Saudi and Iranian economy, it can be said that the positive effect of oil shock on Saudi economic growth and trade balance is shorter than Iran in terms of duration, but the effect of shock on inflation in Iran is significant for more periods than Saudi Arabia. Also, the positive effect of the oil shock on Bahrain's economic growth and trade balance is greater than that of Iran in terms of duration of effect, but the effect of the oil revenue shock on Bahrain's inflation is significantly greater than that of Iran for shorter periods. In Kuwait, the effect of oil revenue shocks on economic growth and trade balance is more stable and longer than in Iran, Saudi Arabia and Bahrain, but the intensity of the impact of oil shocks on inflation in Kuwait is much less compared to Iran, Saudi Arabia and Bahrain. In Oman, the effect of the oil revenue shock on the country's economic growth and trade balance has been more stable for longer periods compared to Iran, Saudi Arabia, Bahrain and Kuwait, and the shock effect on Oman inflation has had little effect. Comparing the effect of the oil shock on economic growth, the UAE's trade balance with other countries, it can be said that the effect of the shock is somewhat similar to Saudi Arabia and the positive reaction of UAE inflation to oil revenue shocks is different from the inflation reaction of other countries except Bahrain. Qatar's economy has not been relatively affected by oil revenue shocks compared to other countries surveyed. In Qatar, oil revenue shocks have no significant effect on economic growth, trade balance and inflation and behave differently from other countries studied. In terms of behavioral comparisons between these economic variables, Iran's inflation response to oil revenue shocks is significantly different from other GCC countries. As Iran's inflation has shown a positive response to the oil revenue shock, the shock effect has not disappeared in the long run, but in most GCC countries, inflation has shown a slight reaction to the oil revenue shock (except Saudi Arabia) that the shock effect in Long gone. In conclusion, a major heterogeneity due to the different degrees of dependence of the economies of these countries on oil revenues and the specific features of their economic structure is observed, which causes significant differences in the response of their economies to oil shocks in terms of duration. Time and intensity are affected.

کلیدواژه‌ها [English]

• oil shocks
• trade balance
• inflation
• GDP
• SVAR model