نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

• ریحانه عرب پور ¹
• عبدالمجید جلائی اسفندآبادی ²
• مهدی نجاتی ³

¹ دکترای اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

² استاد اقصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

³ دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد و مدیریت، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

چکیده

چکیده گسترده
معرفی:
با توجه به بحران کمبود آب، منابع آبی و مصرف بهینه این منابع، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. اثرات کمبود آب بر همه کشورها یک تهدید جهانی محسوب می‌شود و موضوع آب به عرصه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است. اصطلاح "اقتصاد آب" به مجموعه منابع آب و بخش‌های مصرف کننده که از طریق سرمایه‌های فیزیکی(تجهیزات، زیرساخت ها) و اجتماعی (نهادها، هنجارها و قوانین) باهم ارتباط دارند، اشاره می‌کند. (Zemel & Tsur2018) انتقال و باز توزیع آب به عنوان تخصیص مجدد آب^[1] در نظر گرفته می‌شود. بر اساس گزارش توسعه جهانی آب سازمان ملل سه چهارم مشاغل در سرتاسر جهان به آب وابسته است و در واقع کمبود آب و عدم دسترسی به آب ممکن است رشد اقتصادی را در سال‌های آینده مختل کند. آب عامل مهمی در توسعه فرصت‌های شغلی است. براساس مقاله کوزنتس^[2]، جنبه‌های عمده تغییر ساختاری، شامل تغییر جهت از کشاورزی به سمت فعالیت‌های غیرکشاورزی و بعد از آن رفتن از صنعت به سمت خدمات است. با توجه به اینکه یکی از مهمترین عوامل جابجایی نهاده‌ها بین بخش‌ها بهره‌وری کل عوامل تولید است، بنابراین در این تحقیق مشخص شده است که تا چه اندازه تکانه مثبت بهره‌وری می‌تواند بر روند تغییرات ساختاری مؤثر باشد.
براین اساس مقاله به دنبال پاسخ به دو سوال اساسی است. اول اینکه آیا با وجود تکانه مثبت بهره‌وری تغییرات ساختاری در ایران شکل می‌گیرد؟ و دوم آیا با تکانه مثبت بهره‌وری پتانسیل انتقال آب بین ایران و کشورهای هم‌مرز وجود دارد؟
متدولوژی:
در این پژوهش از مدل تعادل عمومی محاسبه‌پذیر و از نسخه نهم پایگاه داده GTAP استفاده شده است. این نسخه دربرگیرنده اقتصاد جهانی با 140 کشور یا منطقه و 57 بخش اقتصادی می‌باشد. ارائه تمام روابط و معادلات به دلیل حجم مقاله امکان‌پذیر نیست. علاوه بر پایگاه داده GTAP از داده‌هایIMPACT نیز استفاده شده است. مدل IMPACT یک مدل ترکیبی از شبیه‌سازی آب و تعادل جزئی کشاورزی است. با توجه به اهداف تحقیق در تجمیع مدل را تغییر یافته است و بجای 140 منطقه یا کشور در یک تجمیع، کشور ایران و سایر مناطق و درتجمیع دیگر ایران و کشورهای با مرز آبی و خاکی مشترک (پاکستان، ترکیه، روسیه، قزاقستان، امارات، ارمنستان، آذربایجان، بحرین، کویت، عمان، قطر،عربستان سعودی) در نظر گرفته شده است. 57 بخش مدل به 13 بخش و5 عامل تولید به 8 عامل تولید تغییر یافته است که این تغییرات بدین گونه می‌باشد. بخش‌ها شامل: 1.زراعت(برنج، گندم، دانه‌های روغنی)2. سایر محصولات زراعی(حبوبات، میوه، سبزیجات...) 3. دامپروری 4.جنگلداری 5.شیلات6. زغالسنگ 7.نفت 8.گاز 9.صنعت 10.پتروشیمی 11.الکتریسیته 12. آب 13. خدمات. عوامل تولید شامل: آب، زمین، زمین دیم، زمین مرتع، نیروی کار ماهر، نیروی کار غیرماهر، سرمایه و منابع طبیعی است. با توجه به اینکه یکی از مهمترین عوامل موثر بر استفاده از نهادهای تولید بهره‌وری است بنابراین سعی شده تاثیر تغییر این متغیر در یک ساختار مدل تعادل عمومی قابل محاسبه مورد ارزیابی قرار گیرد. تکانه بهره‌وری با توجه به روند تغییرات بهره‌وری در ایران و با درنظر گرفتن شرایط خاص حاکم بر اقتصاد از جمله تحریم‌های اقتصادی و بحران‌ بین‌المللی نظیرکرونا 0.6 درصد در نظر گرفته شده است. دو سناریو در این مقاله درنظر گرفته شده است. سناریو اول شوک بهره‌وری برای ایران  و سناریو دوم شوک بهره‌وری برای ایران و کشورهای هم‌مرز.
 
 
یافته‌ها:
سناریوی اول: شوک بهره‌وری در ایران
تغییر مثبت شوک بهره‌وری به اندازه 0.6درصد تأثیری بر تقاضای زراعت و سایر محصولات زراعی  ندارد. ولی بر سه بخش دیگر کشاورزی تأثیر بر تقاضای نهاده مثبت است. بخش‌های نفت و گاز با تکانه بهره‌وری تقاضا را برای آب کاهش می‌دهند. تقاضای آب بخش صنعت از همه زیربخش‌های دیگر بیشتر است. یعنی با تکانه بهره‌وری به اندازه 0.6 درصد بخش صنعت می‌تواند آب بیشتری تقاضا کند و با توجه به سهم ارزش افزوده آن می‌تواند نتیجه گرفت که انتقال آب از کشاورزی به صنعت می‌تواند قابل‌توجیه باشد. نکته بسیار مهم این است که تکانه بهره‌وری به طور متوسط رشد به کارگیری نیروی کارماهر و غیرماهر در بخش‌های اقتصادی کاهش داده و در کنار آن تقاضای سرمایه را به طور متوسط افزایش داده است. بنابراین تکانه تعریف شده زمینه را برای تغییرات ساختاری در ایران به خوبی فراهم می‌کند. مسأله مهم این است که نوع واکنش بخش‌ها به تقاضای آب با نوع واکنش آنها به جابجایی نیروی کار و سرمایه، می‌تواند ارتباط معنی‌داری بین جابجائی آب بین بخش‌ها و تغییرات ساختاری توجیه نماید.
تکانه بهره‌وری، تولید را در اکثر بخش‌ها افزایش داده است ولی نکته قابل‌توجه این است که تکانه در بخش‌هایی که تقاضای آب را افزایش داده است، باعث افزایش تولید نیز شده است. اما آنچه دارای اهمیت است رشد تولید بخش صنعت نسبت به افزایش تقاضای این بخش از آب بسیار بیشتر بوده که این نکته اهمیت آب در بخش صنعت را نشان می‌دهد. مقایسه متوسط رشد تولید در کشاورزی و رشد تولید در بخش صنعت و خدمات، تائیدی بر جابجائی آب از بخش کشاورزی به بخش صنعت است.
سناریوی دوم : شوک بهره‌وری در ایران وکشورهای هم‌مرز
روند تأثیرگذاری تکانه بهره‌وری در کشورهای هم‌مرز ایران نشان دهنده این است که تغییرات ساختاری در این کشورها از روند کندتری نسبت به ایران برخوردار است. نتایج نشان می‌دهد با وجود اینکه بخش‌های اقتصادی کشورهای هم‌مرز، به تقاضای آب واکنش نشان می‌دهند ولی با توجه به اندازه کشورها و سهم ارزش افزوده بخش‌ها در تولید ناخالص داخلی توجیه انتقال آب قابل دفاع است. این مسأله می‌تواند افق بلندمدت جابجائی آب از کشورهای همسایه به ایران را توجیه نماید. یعنی اگر به صورت منطقه‌ای همگرائی اتفاق بیافتد که افزایش بهره‌وری را در پی داشته باشد می‌تواند پتانسیل انتقال آب از کشورهای همسایه به ایران را فراهم نماید. اگرچه برای توجیه همگرائی‌های اقتصادی نیاز به استفاده از روش‌های دیگری از جمله مدل‌های جاذبه است. ولی باید بپذیریم که همگرایی اقتصادی باعث افزایش بهره‌وری می‌شود. بنابراین شرایط به وجود آمده همگرایی بین ایران و کشورهای هم مرز می‌تواند پتانسیل جابجائی آب بین این کشورها را فراهم کند.
 
نتیجه‌گیری:
در این پژوهش تأثیر تکانه مثبت بهره‌وری کل عوامل تولید بر تغییرات ساختاری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آن است که تکانه بهره‌وری به طور متوسط رشد به کارگیری نیروی کارماهر و غیرماهر را در بخش‌های اقتصادی کاهش داده و در کنار آن تقاضای سرمایه را به طور متوسط افزایش داده است. بنابراین تکانه تعریف شده زمینه را برای تغییرات ساختاری در ایران به خوبی فراهم می‌کند. همچنین تکانه بهره‌وری مثبت به دلیل اینکه می‌تواند نوع تخصیص منابع را در بخش‌های اقتصادی متأثر سازد می‌تواند بر تقاضای آب در بخش اقتصادی نیز تأثیرگذار باشد. نتایج شبیه‌سازی مدل با تکانه  بهره‌وری 0.6درصد برای ایران و سایر نقاط جهان نشان داد که در بخش‌های اقتصادی تغییرات ساختاری نامتعارف از طریق تغییر در تقاضا برای نیروی‌کار و سرمایه اتفاق می‌افتد؛ این فرآیند در صورتی اتفاق می‌افتد که رشد اقتصادی با الگویی نامتوازن و ناپایدار شکل بگیرد. از طرف دیگر مدلی با تکانه بهره‌وری 0.6درصد برای ایران و کشورهای هم‌مرز شبیه‌سازی شده است. نتایج  این شبیه‌سازی نشان داد که با توجه به تأثیر متفاوت این تکانه  بر تقاضای آب در بخش‌های مختلف اقتصادی، پتانسیل انتقال آب بین ایران و کشورهای هم‌مرز وجود دارد. بنابراین یکی از استراتژی‌های مناسب برای رسیدن به استفاده بهینه از آب بررسی امکان انتقال آب بین مرزهای جغرافیایی است. در این صورت پیشنهادهای سیاستی مشخص تحقیق این است که اولاً، چون شاخص بهره‌وری نقش تعیین کننده‌ای در جریان تغییرات ساختاری دارد، بنابراین هر گام مؤثری که بتواند باعث بهبود بهره‌وری شود تغییرات ساختاری را نیز مدیریت کرده است. ثانیاً حرکت در جهت همگرایی اقتصادی با محوریت آب بین ایران و کشورهای هم‌مرز می‌تواند به تخصیص بهینه منابع آبی کمک کند.
 
[1] water reallocation
[2] Kuznets

کلیدواژه‌ها

• انتقال آب
• تغییرات ساختاری
• مدل‌های تعادل عمومی قابل محاسبه CGE

موضوعات

• اقتصاد کلان

عنوان مقاله [English]

Investigating the effect of productivity shock on structural changes and water transfer potential between Iran and neighboring countries

نویسندگان [English]

• reyhaneh arabpour ¹
• Abdolmajid Jalaee ²
• mehdi nejati ³

¹ Phd in Economoics, Department of Economics, Faculty of Management&Economics, Shahid Bahonar University of Kerman , Kerman, Iran.

² professor of economics, Department of Economics, Faculty of management& Economics, Shahid Bahonar University of kerman, kerman, Iran

³ Associate Professor of economics, Department of Economics, Faculty of management& Economics, Shahid Bahonar University of kerman, kerman, Iran

چکیده [English]

EXTENDED ABSTRACT
INTRODUCTION
Due to the water shortage crisis, water resources and optimal consumption of these resources are of great significance. The effects of water scarcity on all countries are a global threat, and the issue of water has been considered regional and international cooperation. "water economy" refers to the set of water resources and consumer sectors that are related through physical capital (equipment, infrastructure) and social capital (institutions, norms and laws) ( Zemel & Tsur2018). The transfer and redistribution of water is considered as reallocation of water. According to the United Nations World Water Development Report, three-quarters of jobs around the world depend on water, so water scarcity and lack of access to water may hamper economic growth in the coming years. Water is an important factor in the development of employment opportunities. According to Kuznets' study, Structural change includes a change in direction from agriculture to non-agricultural activities and then from industry to services. One of the most important factors in the movement of inputs between sectors is total factor productivity therefore, in this research, it has been determined to what extent the positive shock of productivity can be effective on the process of structural change. The article answer two questions. First, will there be structural changes in Iran despite the positive productivity shock? And second, is there a potential for water transfer between Iran and neighboring countries with the positive productivity shock?
 
 
METHODOLOGY  
In this study, calculable general equilibrium models have been used. The data required to simulate the scenarios proposed in this research is taken from the ninth version of GTAP. This version includes the world economy with 140 countries or regions and 57 economic sectors. It is not possible to present all relationships and equations in one article. In addition to the GTAP database, IMPACT data has also been used. The IMPACT model is a hybrid model of water simulation and agricultural partial balance. According to the objectives of the research, the aggregation model has been changed and instead of 140 regions or countries, in one aggregation, Iran and other regions and in other aggregations Iran and  neighboring countries (Pakistan, Turkey, Russia, Kazakhstan, UAE, Armenia, Azerbaijan, Bahrain, Kuwait, Oman, Qatar, Saudi Arabia) are considered. 57 parts of the model have been changed to 13 parts and 5 production factors to 8 production factors, these changes are as follows. The sectors include: 1. Agriculture (rice, wheat, oilseeds) 2. Other crops (cereals, fruits, vegetables...) 3. husbandry 4. Forestry 5. Fisheries 6. Coal 7. Oil 8. Gas 9. Industry 10. Petrochemical 11. Electricity 12. Water 13. Services. Factors of production include: water, land, rainfed land, pasture land, skilled labor, unskilled labor, capital and natural resources. One of the most important factors affecting the demand input is productivity, so it has been tried to evaluate the effect of changing this variable in a computable general equilibrium model structure. Productivity shock is considered 0.6% according to the trend of changes in productivity and taking into account Iran's economic conditions, including sanctions and the international crisis such as Corona. Two scenarios are considered in this article. The first scenario of productivity shock for Iran and the second scenario of productivity shock for Iran and neighboring countries.
 
FINDINGS
First scenario: Productivity shock in Iran
The positive productivity shock 0.6% has no effect on the demand for agriculture and other crops. But on the other three agricultural sectors, the impact on input demand is positive. Oil and gas sectors reduce demand for water with productivity shock. The water demand of the industrial sector is more than all other sub-sectors. That is, with a productivity shock the industrial sector can demand more water, and considering its share of value added, it can be concluded that the transfer of water from agriculture to industry can be justified. The results showed that the productivity shock reduces the average growth of skilled and non-skilled laborers in economic sectors, increasing the capital demand on average. Therefore, the defined shock provides a basis for structural changes in Iran.The productivity shock has increased production in most sectors, but notic that the shock in the sectors that have increased water demand has also increased production. But the important point is that the production growth of the industrial sector is much higher than the increase in the demand of this sector for water, which shows the importance of water in the industrial sector. The average comparison of production growth in agriculture and production growth in the industry and services sector is a confirmation of the transfer of water from the agriculture sector to the industry sector.
Second scenario: Productivity shock in Iran and neighboring countries
The effect of the productivity shock in the neighboring countries shows that the structural changes in these countries have a slower process than in Iran.
The results show that even though the economic sectors of bordering countries react to water demand, considering the size of the countries and the contribution of value added of the sectors in the GDP, the justification of water transfer is defensible. This issue can justify the longrun of moving water from neighboring countries to Iran. That is, if there is regional convergence that leads to an increase in productivity, it can provide the potential of transferring water from neighboring countries to Iran. However, to justify economic convergence, it is necessary to use other methods, including gravity models. But we must accept that economic convergence increases productivity. Therefore, the conditions of convergence between Iran and the bordering countries can provide the potential of moving water between these countries
 
CONCLUSION
In this research, the effect of the positive productivity on structural changes has been investigated. The results showed that the productivity shock reduces the average growth of skilled and non-skilled laborers in economic sectors, increasing the capital demand on average. Therefore, the defined shock provides a basis for structural changes in Iran. Also, the positive shock of productivity can affect the demand for water in the economic sector due to its effect on allocating resources in the economic sector. The results of the 0.6% productivity simulation model for Iran and the rest of the world showed that in the economic sector, structural changes occur through changes in demand for labor and capital. This process occurs if economic growth is shaped by an unbalanced and unstable pattern. On the other hand, a model with a production efficiency of 0.6 percent has been simulated for Iran and neighboring countries . This simulation showed that due to various effects of this impulse on water demand in different economic sectors, there is the potential for water transfer between Iran and neighboring countries. Therefore, one of the appropriate strategies to achieve the optimal use of water is to investigate the possibility of transferring water between geographical borders. The specific policy suggestions of the research are that, firstly, because the productivity index plays a decisive role in the structural changes, therefore any effective step that can improve productivity has also managed structural changes. Secondly, moving towards water-centered economic convergence between Iran and bordering countries can help in the optimal allocation of water resources.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Water transfer
• structural changes
• dynamic computable general equilibrium models