نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• منصور سازوار ¹
• زهرا نصراللهی ²

¹ کارشناسی ارشد اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران .

² دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد، یزد، ایران.

چکیده

چکیده گسترده
معرفی:
اقتصاد سایه جزء جداییناپذیر ساختار اقتصادی هر کشور بوده که همواره در کشورهای با سطح توسعه کمتر نسبت به کشورهای توسعهیافته شایع‌تر است. یک اندازه نسبتاً بزرگ از اقتصاد سایه آثار منفی زیادی را برای کل اقتصاد به همراه خواهد داشت زیرا منابع و نیروی‌کار را از اقتصاد رسمی جذب کرده، منابع عمومی را محدود میکند، اثربخشی سیاست‌ها را محدود کرده و باعث تحریف در آمار رسمی می‌شود،  همچنین رقابت ناعادلانه را علیه شرکت‌های رسمی که قوانین را دنبال می‌کنند افزایش خواهد داد. بنابراین جهت پیشگیری، شناسایی و مقابله با این پدیده دولت باید هزینه‌هایی متقبل شود. با توجه به اینکه افزایش مخارج نظامی نیز با امنیتی که در داخل هر کشور ایجاد میکند سبب تزریق سرمایه داخلی و خارجی به بخش‌های رسمی اقتصاد در کشور شده و اشتغال و تولیدناخالص داخلی را افزایش داده که درنتیجه این امنیت ناشی از افزایش هزینه در بخش نظامی، افزایش نظم اجتماعی، رونق اقتصادی، آرامش جامعه، افزایش خلاقیت و نوآوری، پیشرفت و توسعه جامعه، دسترسی به امکانات و تجهیزات مدرن و پیشرفته و درنهایت کاهش جرائم اقتصادی و فعالیت‌های زیرزینی و سایه‌ای در کشور به ارمغمان می آورد
طی دوره مورد بررسی اقتصاد سایه به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی در ایران دارای روندی صعودی با فراز و نشیب‌های نسبتأ کم بوده و در طی این دوره 35 ساله میانگینی برابر با 31/19 درصد به خود اختصاص داده است  و متغیر هزینه‌های نظامی به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی تأثیری منفی و معنی‌دار بر اقتصاد سایه در بازه‌ی زمانی مورد مطالعه دارد،  یعنی به ازای هر واحد افزایش در هزینه‌های نظامی 134/0 درصد اقتصاد سایه کاهش می‌یابد. 
 
متدولوژی:
در این پژوهش از رویکرد مدلسازی معادلات ساختاری بر پایه حداقل مربعات جزئی و الگوی شاخص‌های چندگانه - علل چندگانه و نرم‌افزار SMART PLS جهت بررسی تأثیر هزینه‌های نظامی بر اقتصاد سایه در ایران طی بازه‌ی زمانی 1360 تا 1394 استفاده شده است.
الگوی شاخص‌های چندگانه - علل چندگانه که شامل متغیرهای مشاهده شده مدل و متغیر پنهان اقتصاد سایه است، در قالب دو معادله صورت می‌گیرد. در معادله نخست، رابطه تبعی اقتصاد سایه و علل آن تبیین شده و در دومین معادله، چگونگی اثرپذیری شاخص‌ها از حجم اقتصاد سایه تصریح‌ شده است. بنابراین مدل شاخص چندگانه - علل چندگانه دارای دوبخش مدل ساختاری و مدل اندازه‌گیری است. فرمول‌بندی ریاضی الگو به صورت زیر است:
(1)                                          

(2)                                         
η: متغیر پنهان (اقتصاد سایه)؛  X: بردار (q×1) علل در مدل ساختاری؛ Y: بردار (p×1) شاخص‌ها درمدل اندازه‌گیری؛ λ: (p×1) ماتریس ضریب در مدل اندازه‌گیری؛ γ: (q×1) ماتریس ضریب علل در معادله ساختاری v: خطا در مدل ساختاری و 𝜀: یک بردار (p×1) خطای اندازه‌گیری در Y
فرم رگرسیونی معادله ساختاری عبارت است از:
فرم رگرسیونی معادله اندازه گیری نیز به شرح زیر است:
(4)                                         
همانطور که در معادله ساختاری و معادله اندازه‌گیری مشاهده می‌شود، متغیرهای هزینه‌های نظامی (me)، نرخ مؤثر مالیاتی (etax)، نرخ ارز در بازار رسمی (racmi)، نرخ ارز در بازار سیاه (unracmi)، باز بودن اقتصاد (open)، درآمد حاصل از منابع طبیعی (oilindex) و اندازه دولت (gov) به عنوان علل اندازه‌گیری اقتصاد سایه و همچنین متغیرهای مصرف انرژی (energy)، تقاضای پول (dmoney) و اشتغال (employ) به عنوان آثار اقتصاد سایه جهت برآورد مدل انتخاب شده است.
 
یافته ­ها:
با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، علائم ضرایب متغیرهای نرخ ارز در بازار رسمی،اندازه دولت، نرخ مؤثر مالیاتی، درآمد حاصل از منابع طبیعی، هزینه‌های نظامی و شاخص باز بودن اقتصاد در الگوی مورد بررسی، از نظر آماری معنی‌دار و علائم ضرایب در آنها با پیش‌بینی‌های نظری سازگار است. همچنین مقادیر برآورد شده پارامترها در الگوی مورد بررسی، نشان می‌دهد که در بین شاخص‌های منعکس‌کننده آثار اقتصاد سایه، اثر اقتصاد سایه بر مصرف انرژی و تقاضای پول، مثبت بوده و مطابق انتظار است.
 
نتیجه:
نتایج حاصل از تحلیل یافته‌ها نشان داد افزایش مخارج نظامی برای ایجاد زیرساخت‌های لازم جهت تولید ادوات نظامی در داخل کشور به جای خرید از خارج، ضمن کاهش وابستگی نظامی کشور به قدرت‌های نظامی جهان، باعث ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی، افزایش درآمد ملی و همچنین کاهش فعالیت‌های غیرمتعارف و سایه‌ای خواهد شد. البته باید متذکر شد که اگرچه قدرت نظامی، عاملی در راستای تأمین امنیت داخلی و کاهش تهدیدهای خارجی است، اما با توجه به محدودیت بودجه، افزایش غیرمتعارف مخارج نظامی و جایگزینی آن با سایر مخارج در بخش عمومی مثل آموزشی، بهداشت و ... مانع از تخصیص بهینه  درآمد برای سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و اجتماعی شده، که عواقب نامطلوبی ایجاد خواهد کرد. علاوه بر این نرخ ارز رسمی، درآمد حاصل از منابع طبیعی، شاخص باز بودن اقتصاد، نرخ ارز در بازار سیاه، حجم دولت و نرخ مؤثر مالیاتی ازجمله عوامل اثرگذار بر اقتصاد سایه در ایران بوده که دراین بین متغیر درآمد حاصل از منابع طبیعی بیشترین اثر را بر گسترش اقتصاد سایه داشته‌ است. اقتصاد سایه نیز بر مصرف انرژی، تقاضای پول و اشتغال تأثیر گذاشته که تأثیر آن بر اشتغال درمجموع بیشتر از اثر آن بر دو متغیر دیگر است. بنابراین پیشنهاد می‌شود:
1- مسئولین با سازماندهی محیط کسب‌وکار با هدف هدایت فعالیت‌های حوزه اقتصاد غیررسمی به بخش رسمی اقتصاد و افزایش شفافیت اقتصادی 2- تبیین تأثیر هزینه‌های نظامی بر امنیت و زندگی شهروندان جهت ایجاد انگیزه برای پرداخت مالیات و جلوگیری از رواج اقتصاد سایه 3- کنترل و نظارت بیشتر بر بودجه، بخصوص بودجه نظامی برای جلوگیری از سوء‌استفاده­های احتمالی  4- براساس نتایج مطالعه با افزایش نقدینگی که سبب تورم می­شود و تورم نیز زمینه­ای برای اقتصاد سایه است، با اجرای سیاستهای پولی مناسب و انضباط مالی می‌توان از گسترش تورم و آثار زیان‌بار آن جلوگیری نمود

کلیدواژه‌ها

• اقتصاد سایه
• هزینه‌های نظامی
• مدل‌سازی معادلات ساختاری
• کمترین مربعات جزئی

موضوعات

• اقتصاد کاربردی

عنوان مقاله [English]

Effect of Military Expenses on Shadow Economy in Iran

نویسندگان [English]

• mansour sazvar ¹
• Zahra Nasrollahi ²

¹ Master of Economics,Departmet of Economics, Faculty of Economics, Management and Accounting, Yazd University, Yazd, Iran

² Associate Professor of Economics, Departmet of Economics, Faculty of Economics, Management and Accounting, Yazd University, Yazd, Iran

چکیده [English]

EXTENDED ABSTRACT
INTRODUCTION
shadow economy is an integral part of the economic structure of any country, which is always more common in countries with lower levels of development than in developedones. A relatively large size of shadow economy will have many negative effects on the economy as a whole because it absorbs resources and labor from the formal economy, limits public resourcesandthe effectiveness of policies, and distorts official statistics, as well as competition. It will increase unfair competition against official companies that follow the rules. Therefore, in order to prevent, identify and deal with this phenomenon, the government must bear the costs. Considering that increasing military expenditures with the security it creates inside each country causes the injection of domestic and foreign capital into official sectors of the economy and increases employment and GDP, as a result of the security caused by increased costs in the military sector social order, economic prosperity, peace of society, increasing creativity and innovation, progress and development of society, access to modern and advanced facilities and equipment, and finally reducing economic crime and underground and shadow activities in the country will happen.
During the period under review, shadow economy as a percentage of GDP in Iran has an upward trend with relatively low ups and downs and during this 35-year period has an average of 19.31 percent and the variable of military spending as Percentage of GDP has a negative and significant effect on the shadow economy in the period under study, ie for each unit of increase in military spending shadow economy decreases by 0.134 percent.
 
METHODOLOGY
In this research, the structural equation modeling approach based on partial least squares and multiple index pattern - multiple causes and SMART PLS software has been used to investigate the effect of military spending on shadow economy in Iran during the period 1981 to 2015.
Multiple Index Pattern - Multiple causes, which include observed model variables and latent shadow economy variable, take the form of two equations. In the first equation, the relational relationship of shadow economy and its causes are explained and in the second equation, how the indicators are affected by the volume of shadow economy is specified. Therefore, the multiple index model - multiple causes has two parts: structural model and measurement model. The mathematical formulation of the template is as follows:

(1)                                                                                     

(2)                                                                                       
η: hidden variable (shadow economy); X: vector (q × 1) causes in the structural model; Y: Vector (p × 1) of indicators in the measurement model; λ: (p × 1) coefficient matrix in the measurement model; γ: (q × 1) The cause coefficient matrix in the structural equation v: error in the structural model and 𝜀: a vector (p × 1) measurement error in Y
The regression form of the structural equation is:
The regression form of the measurement equation is as follows:
(4)                           
As can be seen in the structural equation and the measurement equation, the variables of military expenditure (me), effective tax rate (etax), formal market exchange rate (racmi), black market exchange rate (unracmi), economy openness (open), Revenues from natural resources (oilindex) and government size (gov) as the reasons for measuring the shadow economy as well as the variables energy consumption (energy), money demand (dmoney) and employment (employ) as the effects of the shadow economy have been selected to estimate the model.
 
FINDINGS
According to the results of this study, the signs of coefficients of exchange rate variables in the formal market, government size, effective tax rate, income from natural resources, military expenditures and the openness index of the economy in the study model are statistically significant and coefficient signs are consistent with theoretical predictions. Also, the estimated values of parameters in the studied model show that among the indicators reflecting the effects of shadow economy, the effect of shadow economy on energy consumption and money demand is positive and is as expected.
 
CONCLUSION
The results of the analysis showed that increasing military spending to create the necessary infrastructure for the production of military equipment in the country instead of buying it from abroad, while reducing the country's military dependence on the world military powers, creates employmentand economic prosperity, increases national income and reduces unconventional and shady activities. Of course, it should be noted that although military power is a factor in ensuring internal security and reducing external threats, due to budget constraints, unconventional increase in military spending and replacing it with other public sectors spending such as education, health, etc. is an obstacleFor Optimal allocation of income to economic and social investments, which will have adverse consequences. In addition, official exchange rate, income from natural resources, economy openness index, black market exchange rate, government volume and effective tax rate are among the factors affecting shadow economy in Iran, among which the variable of income from natural resources has the most effecton the expansion of shadow economy. shadow economy has also affected energy consumption, money demand and employment, which have a greater impact on employment as a whole than on the other two variables. Therefore it is suggested:
1- Organizing a business environment with the aim of directing activities in the field of informal economy to the formal sector of the economy and increasing economic transparency 2- Explaining the effect of military spending on security and life of citizens to motivate tax payments and prevent the spread of shadow economy.3- More control on the budget, especially the military budget to prevent possible abuses. 4-Based on results, increasing liquidity results in inflation which itself brings forth shadow economy. Implementing appropriate monetary policies as well as financial order can prevent inflation and its detrimental consequences.

کلیدواژه‌ها [English]

• Shadow Economy
• Military Expending
• Structural Equation Modeling
• partial Least Squares